Antykoncepcja u psów i kotów

Antykoncepcja (anti conceptio – przeciw poczęciu) – pierwotnie wszelkie działania zapobiegające zapłodnieniu, obecnie także środki przeciwdziałające trwałemu zagnieżdżeniu się zarodka we wnętrzu macicy, może być osiągnięta różnymi metodami, które uniemożliwiają połączenie się plemnika z komórką jjajową.

Wyróżnić możemy następujące metody:

1. Izolacja samic w okresie rui,
2. Metoda chirurgiczna,
3. Antykoncepcja hormonalna.

Izolacja samic w okresie rui

Należy do najstarszych metod zapobiegania niepożądanej ciąży, ale wbrew pozorom wcale nie do najłatwiejszych. Metoda ta sprawdza się u kotek trzymanych całe życie w mieszkaniach niestety trzeba się wówczas liczyć ze specyficznym behawiorem rujowym kotki, która w owym czasie może być bardzo hałaśliwa, a w sezonie rozrodczym zachowanie takie będzie się powtarzać co 2-3 tyg.! W przypadku suk ruja przeciętnie występuje dwa razy do roku ale trwa ok. 3 tyg. I przez cały ten okres suka musi pozostać pod stałym nadzorem. U suk mieszkających w domach dla właścicieli najbardziej uciążliwy jest krwawy wypływ ze szpary sromowej. Zarówno kotki jak i suki w tym czasie przejawiają większe tendencje do ucieczek i potrafią niekiedy wykazać się dużym sprytem. W obu przypadkach musimy liczyć się że samice te będą przez cały okres trwania rui atrakcyjne dla samców, co też niekiedy może być uciążliwe. Tak wiec obecnie właściciele chcą uniknąć nie tylko samej ciąży ale przede wszystkim kłopotliwego behawioru rujowego coraz częściej decydują się na inne metody antykoncepcji.

Metoda chirurgiczna

Innym rodzajem antykoncepcji jest kastracja chirurgiczna polegająca na całkowitym usunięciu gonad,wraz z macicą lub bez niej. Natomiast sterylizacja jest pojęciem szerszym i obejmuje: usunięcie jajników (ovariectomia) lub jajników i macicy (ovariohysterectomia s.panhysterectomia), wycięcie lub podwiązanie jajowodów lub też amputacje samej macicy Pozwala na skuteczne uzyskanie trwałej niepłodności przez jednorazowy zabieg. W naszym gabinecie usuwamy zarówno macicę jak i jajniki! W tym przypadku największym plusem tej metody jest to że zapobiega ona przyszłym schorzeniom macicy. Usuniecie tylko macicy (hysterctomia) nie blokuje cyklu i ruje występują nadal. Podwiązywanie jajowodów nie daje także pełnej pewności zapobiegania ciąży i nie hamuje występowania kłopotliwego zachowania samic.)

Zabieg może być przeprowadzony w każdym wieku, jednak zalecamy przeprowadzenie zabiegu sterylizacji u suk powyżej 5 miesiąca życia, przed pierwszą cieczką, lub ostatecznie przed drugą, co pozwala na uniknięcie w 95% nowotworów gruczołu mlekowego.

Zabieg może być przeprowadzony w okresie tak zwanego spokoju płciowego czyli 3 miesiące po cieczce, lub 1 miesiąc przed następną spodziewaną cieczką.

Odpowiednim terminem do przeprowadzenia kastracji u kotek jest wiek 6-7 miesięcy.

Z powodu innego przebiegu cyklu rujowego u kotek, można kastrować kotki niemalże w każdym momencie, a przeprowadzony profesjonalnie zabieg pozwala na całkowity powrót do zdrowia już w kilka dni po operacji. Praktycznie nie obserwujemy efektów ubocznych zabiegu sterylizacji u kotek, poza zwiększonym apetytem i tendencją do tycia. Mimo wszystko uważam, że jest to najpewniejsza i najbezpieczniejsza metoda antykoncepcji u kotek.

Zabieg kastracji jest bardzo korzystny dla zdrowia samic, gdyż zapobiega przyszłym schorzeniom ginekologicznym wyjątkowo godna polecenia wydaje się owariohisterektomia która w sposób definitywny zapobiega wystąpieniu w przyszłości zespołu endometritis-pyometra zwanego potocznie ropomaciczem. Oprócz tego wcześnie przeprowadzony zabieg znacznie zmniejsza ryzyko powstawania guzów sutka, oraz ciąży urojonej.

Kastracja samców:

Jeśli nie zamierzamy przeznaczać naszego pupila do rozrodu kastracja jest zabiegiem jak najbardziej polecanym, u psów niweluje kłopotliwe zachowania w okresie cieczek, zapobiega rozrostowi prostaty ( co często jest problemem u psów w starszym wieku), zapobiega nowotworom jąder.

U kocurów niweluje znakowanie terenu, co jest dość uciążliwym problemem ze względu na intensywny zapach kociego moczu, koty nie wdają się w walki o terytorium i o samice co skutkuje zmniejszeniem obrażeń ciała u kotów wychodzących.

Minusem metody chirurgicznej jest wystąpienie powikłań:

• powikłania związane z wprowadzeniem zwierzęcia w narkozę ( jeszcze raz zaznaczam, że im zwierzę jest młodsze tym lepiej znosi narkozę),
• powikłania związane z gojeniem się rany, gdy rana zostanie wylizana przez źle zabezpieczone zwierzę (brak lub nieodpowiednie ubranko pooperacyjne, lub brak kołnierza),
• zwiększony apetyt! Po zabiegu zwierzęta zaczynają jeść więcej, podczas gdy spada ich zapotrzebowanie energetyczne. (Konieczna stała kontrola wagi i odpowiednie przestrzeganie diety zaleconej przez lekarza weterynarii),
• kamica moczowa występująca najczęściej u kastrowanych kocurów (otyłość zwiększa podatność kota na rozwój kamieni moczowych!)
• nietrzymanie moczu u suk dużych ras,
• tzw. zespół odprysków jajnikowych, po pozostawieniu w trakcie operacji fragmentów jajnika,
• pokastracyjne wyłysienia hormonalne,
• zmiany w zachowaniu.

Uważa się jednak, że zalety kastracji przeważają nad jej wadami i jest to najbardziej polecana metoda zapobiegania ciąży u suk i kotek.

Antykoncepcja hormonalna

Antykoncepcja hormonalna polega najczęściej na stosowaniu progestagenów, czyli syntetycznych pochodnych progesteronu.

Największą zaletą antykoncepcji hormonalnej jest jej odwracalność polegająca na tym , że po zakończeniu terapii samice mogą „wrócić’’ do rozrodu. Nie dające się wykluczyć ryzyko operacji przy zabiegu kastracji oraz możliwość wystąpienia efektów ubocznych zdaje się również przemawiać na korzyść hormonów. Należy jednak pamiętać, że w przypadku antykoncepcji hormonalnej wymagana jest regularność iniekcji lub podawania tabletek. Ponadto preparaty hormonalne używane przez dłuższy czas lub stosowane niewłaściwie mogą prowadzić do schorzeń ginekologicznych związanych głownie z błoną śluzową macicy (zespół endometritis – pyometra), a także przyczyną zmian nowotworowych w obrębie gruczołów sutkowych. Oddziałują one także na błonę śluzową macicy, pobudzając gruczoły endometrium do zwiększonego wydzielania śluzu co może się przyczynić do powstania cystowatej hyperplazji błony śluzowej macicy, a w konsekwencji do endometritis lub ropomacicza. Działanie hormonów na błonę śluzową macicy zależy od fazy cyklu dlatego hormony te należy podawać po raz pierwszy w anestrus, 3 miesiące po cieczce lub 2 miesiące po porodzie, najpóźniej 1 miesiąc przed spodziewaną cieczką. Podawanie progestagenów poza wymienionymi okresem zwiększa istotne ryzyko wymienionego wcześniej ropomacicza, dlatego powinno się unikać stosowania progestagenów w celu tłumienia cieczki u suk lub hamowania rui u kotek).

Kotki są samicami sezonowo poliestralnymi anoestrus występuje u nich w miesiącach jesienno zimowych dlatego często w praktyce iniekcje mają miejsce w niewiadomej fazie cyklu co może prowadzić do późniejszych schorzeń macicy.

Wśród innych niedogodności związanych ze stosowaniem tego rodzaju antykoncepcji należy wymienić możliwość przyrostu masy ciała w wyniku wzmożonego odkładania tłuszczu przy niezmienionym odżywianiu.

W długotrwałego blokowania cyklu chyba największe znaczenie mają preparaty progestagenowe o przedłużonym działaniu w formie iniekcyjnej, Preparaty te mogą także występować w postaci tabletki doustnej.

Do farmakologicznego blokowania cyklu płciowego u kotek stosuje się doustnie krótkodziałające gestageny. Podawanie hormonów powinno się rozpocząć przed sezonem rozrodczym lub 7 dnia po porodzie.

Octan Medroksyprogesteronu w tabletkach (Promon-Vet i inne) podaje się w dawce 5 mg na zwierzę jeden raz w tygodniu.. Po 18 miesiącach należy przerwać podawanie progestagenów na 2-3 miesiace.

Proligeston (Delvosteron) stosuje się w formie iniekcji.. Drugą iniekcję podaje się po upływie 3 miesięcy, trzecia po upływie 4 miesiącach od drugiej i następne co 5 miesięcy. Długotrwałe stosowanie progestagenów bez wspomniany przerw może prowadzić do schorzeń macicy i gruczołu mlekowego. Kotki mogą przybierać na wadze i być bardziej osowiałe. Niekiedy mogą wystąpić biegunki i intensywny zapach moczu. Progestageny mogą również powodować supresję kory nadnerczy i sprzyjają rozwojowi cukrzycy.

Autor:
Lek.wet. Katarzyna Korcz
Piśmiennictwo dostępne u autora.

Kopiowanie zabronione